के हो क्रिप्टो करेन्सी, नेपालमा प्रतिवन्ध किन ?

यो युग सुचना प्रबिधि को युग हो। सूचना प्रबिधि को बिकाश ले नयाँ नयाँ अवसर सङै चुनौतीहरु पनि सिर्जना गरको पाइनछ।
नेटवर्किङ व्यवसाय सुचना प्रबिधि संगै जोडिएर आयको व्यवसाय हो। अहिले विदेशमा मात्रै नभएर नेपालमा पनि क्रिप्टोकरेन्सीको चर्चा सुन्न हुन थालेको छ। क्रिप्टो करेन्सी ( डिजिटल )एउटा अर्को अवसर संगै चुनौती हो। के क्रिप्टो बन्द गर्न जरुरी छ वा छैन आज को बहस को बिसय भएको छ।
प्रबिधिको बिकासमा यस्ता कार्य रोक्न खोज्नु पनि उत्तिकै जटिल रहेको पाइनछ। कम्प्युटर सफ्टवेयरमार्फत् गणितीय सुत्रको प्रयोग गरी इन्टरनेटमार्फत् गर्ने पैसाको कारोबार क्रिप्टोकरेन्सी (बिटक्वाइन) ग्लोबल करेनशी को अबधारणा हो यसलाइ क्रिप्टो तथा भर्चुअल करेन्सी पनि भनिन्छ। यो स्वतनत्र मुद्रा हो जसको कुनै मालिक हुँदैन। यो कुनै राज्य, संस्था को नियन्त्रणमा पनि हुँदैन।
यसको कुनै पनि देशमा नियमनकारी निकाय छैन। Bitcoin को नाम बाट २००९ मा येस्को सुरुवात भएको थियोे। स्वभावले मानिस फाइदाजनक सेक्टर मा अर्थिक लगानी गर्न खोजछ। आफूले मेहनत गरेर कमाएको पैसा दोब्बर वा तेब्बर बनाउँछु भन्ने सोच आउनु स्वाभाविक नै हो। छोटो समयमा उच्च प्रोफीट कमाउन चाहानछ। अझै काम नै नगरि कामाउने सपना देखछ। हाल जानेर वा अर्काको देखासिकि मा ला मानिसहरु क्रिप्टोकरेन्सीमा लगानी गर्ने क्रम पछीलो समय मा उच्च भएको छ।
बर्तमान समयमा आएर क्रिप्टो आर्थिक सेन्सरसीप संग जोडिएको छ। हाल सम्म नेपालमा विदेशी विनिमय वा मुद्राका रुपमा क्रिप्टो तथा भर्चुअल करेन्सीले मान्यता पाएको छैन। नेपाल को सन्दर्भ मा यो अबैध बिनिमय कारोबार हो जस्ले नेपालको अर्थतन्त्रलाई गम्भीर असर पुराउछ। यो मार्फत अबैध तरिका ले स्वदेशी रकम बाहिरिनछ र स्वदेशी पुँजी पलायन हुन्छ।
यसका साथै बिदेश बाट नेपाल भित्रिने विप्रेषण पनि उतै रोकियको पाइन्छ। क्रिप्टो मा लगानीले कर्जाको माग पनि बढी हुन्छ। नेपालमा सहज रुपमा पुँजी बजारमा आउने बाटो एनआरएनलाई खुला छैन तेसकारन पनि क्रिप्टोकरेन्सी मा लागानि गरने चलन छ। नेपाल जस्तो सानो र सँकुचित अर्थतन्त्र भएको देशलाई यसले ठूलो क्षति पुर्याउन सक्छ । यसका कारण स्वदेशमा सञ्चित विदेशी मुद्रा विदेश नै गइरहेको पाइन्छ। कतिपय अबैध कारोबार मा पनि येस्को प्रयोग गर्न सकिने अवस्था बिधमान रहेको पाइन्छ। नेपाल को अर्थतन्त्र असन्तुलन हुनु मा पनि येस्तो भर्चुअल कारोबर जिम्मेवार रहन्छ।
अमेरिका, चिन, बेलायत, टर्की, भारत जस्ता ठूला देश पनि यसको नियन्त्रणमा लागिरहेका छन्। नेपाल मा नेपाल बैंकर्स एसोसिएसन ले नेपालमा क्रिप्टो करेन्सीको कारोबारमा संलग्न हुने माथि कारबाही हुने चेतावनी दिएको छ। सर्वोच्च अदालतले पनि यो व्यवसाय कानूनी होइन भनेर फैसला गरेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि छोटो अवधिमा उच्च प्रतिफल दिने प्रलोभन देखाई भर्चुअल करेन्सी वा क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबार गर्ने कार्य भएको पाइएमा कानूनी कारबाही हुने स्पस्ट पारेको छ।
नेपालमा नेटवर्किङ व्यवसाय गर्नु गैरकानुनी कार्य हो। वस्तुको प्रत्यक्ष बिक्री (व्यवस्थापन तथा नियमन गर्ने) ऐन २०७४ तथा नियमावली २०७६ ले पिरामिड शैलीमा आधारित सञ्जालयुक्त (नेटवर्किङ) व्यवसाय गर्न प्रतिबन्ध लगाएको छ। भोलि येस बाट ठगियो भने पनि सरकार ले सहयोग गर्ने अवस्था छैन। येस्को कारोबार प्रणालीलाई औपचारिक बनाउन पनि कठिन छ । येस्तो भर्चुअल कारोबार ले कुनै पनि बेला बैंकिङ कारोबार वा प्रणाली नै क्र्यास गराउन सक्ने हुन्छ। नेपालमा बिदेशी बिनिमय ऐन २०१९ ले डलर को कारोबार गर्न पनि बन्देज गरेको अवस्था छ। येस्को बारेमा अझै गहन अध्यन गरेर क्रिप्टो करेन्सीको कारोबार लाइ नियन्त्रण वा नियमित के गर्दा उपयुुक्त हुने हो त्यस सम्बन्धित केही कानूनी प्राबधानहरु निर्माण गर्नु जरुरी देखिन्छ। येस्को अध्यनको लागि आयोग गठन गर्न सकिन्छ।
कुनै पनि प्रकार को कारोबार वा क्रिप्टोकरेन्सी व्यवसाय को फाइदा र बेफाइदा दुबै हेर्नुपर्छ। यो व्यवसायलाई पनि बैधानिक बनाएर राज्य ले अर्थिक फाइदा लिन सक्ने आधार खोज्न सकिन्छ। यस बाट आर्जन गरको रकम मा कर लगाउन सकिन्छ जस्ले राजस्व संकलन बडाउछ। बिश्वको बदलिदो परिस्थिति सङै पैसा पनि फीजीकल बाट डीजीटल मा चेन्ज हुदै गयको अवस्था मा येस्को सम्भावना, अवसर, चुनौती र समाज वा समग्र बिश्व को अर्थिक सेक्टर मा यसले पार्ने प्रभाव लाइ हेर्नुपर्छ र उपयुक्त निति, कानुन को तर्जमा गर्नुपर्छ । यादि क्रिप्टोकरेन्सी मुद्रा नभई प्राविधिक पदार्थ, सफ्टवेअर वा एपका रूपमा कसैले प्रयोग गरेको हो भने त्यो राष्ट्र ब्याङ्कको नियन्त्रण को दायरामा पर्दैन।
(लेखक अधिबक्ता हुनुहुन्छ)
Comments
अरु समाचार
-
प्रधानमन्त्री दाहाल दिल्लीमा, राज्यमन्त्री लेखीले गरिन् स्वागत
काठमाडौं । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ भारतको राजधानी नयाँ दिल्ली पुगेका छन्। प्रधानमन्त्री दाहाललाई दिल्लीस्थित इन्दिरा गान्धी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भारतकी...
-
नागरिकता विधेयकप्रति एमालेको आलोचना
काठमाडौं । प्रमुख प्रतिपक्ष दल नेकपा (एमाले)ले निष्क्रिय अवस्थामा रहेको नागरिकतासम्बन्धी विधेयक संसदीय विधि र प्रक्रिया उल्लङ्घन गरी जारी गरिएको...
-
सुनैसुनले ढाकिएको फोटो राख्दै ट्रोल गरिएकोमा ओलीको गुनासो
काठमाडौं । नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो सुनैसुनले ढाकिएको फोटो राख्दै ट्रोल गरिएकोमा गुनासो पोख्नु भएको...
-
६८ स्वास्थ्य संस्थाको प्रशासन बन्द गर्ने महानगरको चेतावनी
काठमाडौं । काठमाडौं महानगरपालिका प्रमुख बालेन शाहले महानगरपालिकाभित्र सञ्चालित विभिन्न स्वास्थ्य संस्थाले विपन्न एवं लक्षित वर्गले पाउनुपर्ने सुविधा नदिएको भन्दै...
-
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ दिल्ली पुगे
काठमाडौं । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ आफ्नो चार दिने भ्रमणका लागि भारतको राजधानी नयाँ दिल्ली पुगेका छन् । बुधबार दिउँसो...
-
नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण राष्ट्रहितविरुद्ध : रवि लामिछाने
काठमाडौँ । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछानेले नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण गर्नु लोकतान्त्रिक संसदीय मूल्य मान्यता र राष्ट्रहितविरूद्ध रहेको टिप्पणी...
-
धेरै प्रयासपछि म फेसबूक ह्याकरबाट मुक्त भएँ : बालकृष्ण बस्नेत
काठमाडौं । प्रेस काउन्सिलका अध्यक्ष बालकृष्ण बस्नेतले लामो पहलपछि फेसबूक ह्याकरबाट मुक्त भएको जनाउनु भएको छ । सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा...
-
कोशी प्रदेश सरकारबाट जसपा बाहिरियो, माओवादी नैतिक दबाबमा
विराटनगर । कोशी प्रदेश सरकारलाई जनता समाजवादी पार्टीले दिएको समर्थन फिर्ता लिने निर्णय गरेको छ । जसपा कोशी प्रदेश समितिको...
-
राष्ट्रपति पौडेलले गरे नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण
काठमाडौं । राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण गरेका छन्। राष्ट्रपति पौडैलले बुधबार नागरिक विधेयक प्रमाणीकरण गरेका हुन्। राष्ट्रपतिका कानुनी...